Żongler

Tytuł: Żongler. Romain Gary

Autor: Agata Tuszyńska

Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie

Rok wydania: 2022

Opis wydawcy:

Tuszyńska maluje portret Gary’ego jaskrawymi barwami, pokazuje, jak jej bohater przekracza granice artystycznej wolty i człowieczej odpowiedzialności. Żonglerka pozostaje tu niezmiennie metaforą sztuki.

Żongler to najdojrzalsza książka Tuszyńskiej. I najbardziej zaskakująca. To Gary o przewrotnej duszy kameleona i Tuszyńska, o jakiej nie mieliśmy pojęcia. „Lepiej tego wypowiedzieć nie można” – napisał Romain Gary w pożegnalnym liście.

Wielki mistyfikator

Główny bohater Obietnicy poranka żyje w cieniu matki, która jest jednocześnie jego największym motorem do działania jak i balastem, który syn musi dźwigać. Podobnie ułożyły się losy Romaina Gary’ego, w którego biografii matka zajmuje centralne miejsce. Nikt jak ona nie wierzył, że mały Romuszka stworzony jest do rzeczy wielkich i wybitnych, ale to jej podejście miało największy wpływ na jego późniejsze relacje z ludźmi.

Gary zawsze sugerował, że jego powieści są w dużej mierze autobiograficzne, ale badacze jego twórczości oraz życiorysu raz po raz wytykają mu kolejne naciągania, przemilczenia a nawet ewidentne przekłamania. Czy wynikały one z niedostatków ludzkiej pamięci, z chęci idealizowania i romantyzowania, czy może były jawnym zatajeniem faktów – tego nie dowiemy się już nigdy. Niemniej jednak w Żonglerze Agata Tuszyńska starała się rozprawiać z mitami, które nasz bohater utkał wokół siebie.

Rzadko zdarza się biografia, w której autor wkłada tyle dbałości w warstwę językową, a efekt końcowy jest nie tylko zbiorem faktów o danej postaci, ale również literackim przeżyciem. Agata Tuszyńska w Żonglera wplotła również dużo prywaty – własnej relacji z autorem, losów swojej rodziny, znaczenia żydowskich korzeni, ale zrobiła to w sposób tak nienachalny, że w najmniejszym stopniu nie przyćmiła najważniejszego – życiorysu Gary’ego.

Czy Żongler przybliżył mi postać jednego z najzdolniejszych prozaików XX wieku? I tak, i nie. Biografia autorstwa Agaty Tuszyńskiej pozwala uporządkować dane na jego temat, ale należy pamiętać, że są to dane dawkowane przez niego samego – Romuszkę, Romana Kacewa, Romaina Gary’ego, Èmile’a Ajara – człowieka o wielu twarzach, wielkiego mistyfikatora, niezwykle zdolnego i płodnego pisarza, który zyskał uznanie krytyków i czytelników, wrażliwego i samotnego mężczyznę, ale przede wszystkim syna swojej matki.