Dziennik Maryli
Tytuł: Dziennik Maryli. Życie i śmierć w getcie warszawskim
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
Rok wydania: 2023
Opis wydawcy:
Wsłuchani jesteśmy w te coraz bardziej potęgujące się odgłosy walki i strach paraliżuje nas wszystkich, przestajemy być ludźmi, zamieniając się w drgające kłębki nerwów, gotowych oszaleć – pisała ukrywająca się w bunkrze młoda Żydówka, Maryla, kilka dni po wybuchu powstania w getcie warszawskim.
Jej dziennik to unikatowe świadectwo Shoah. Autorka opisuje w nim – z perspektywy ofiary i zarazem świadka tych dramatycznych wydarzeń – życie i śmierć zamkniętych za murami getta żydowskich dzieci, kobiet i mężczyzn. Relacjonuje przebieg krwawo przez Niemców tłumionego powstania.
Do dziś nie udało się ustalić, gdzie i kiedy zginęła autorka. Prowadzony przez nią od wiosny 1942 roku diariusz urywa się 27 kwietnia 1943 roku. Tuż po wojnie odnaleziono go na terenie byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego na Majdanku.
Maryla – była młodą Żydówką zamkniętą w getcie warszawskim. Wiemy, o niej tyle, ile wynika z jej zapisków. Nie znamy nawet jej nazwiska. Przeżyła wielką akcję likwidacji getta w lipcu –wrześniu 1942 roku prawdopodobnie dzięki zatrudnieniu w fabryce Waltera C. Többensa. Straciła wówczas matkę. Miała męża Adama, który przebywał razem z nią w bunkrze o nieznanej lokalizacji.
Zapiski z samego piekła
Wśród literatury o tematyce obozowej najważniejsze i najbardziej wartościowe są te tytuły, które zawierają relacje bezpośrednich świadków. Jedną z takich pozycji jest Dziennik Maryli – nieznanej z nazwiska mieszkanki getta warszawskiego – po który powinien sięgnąć każdy, kto chce pogłębić swoją wiedzę w temacie Holocaustu i codzienności w getcie.
Nie zamierzam oceniać warstwy literackiej i merytorycznej zapisków autorki. Wiem, że znalazłoby się liczne grono, które próbowałoby podważyć jej relacje (na przykład informacje na temat Polaków donoszących na Żydów lub próbujących ich wyzyskać). Uważam, że nie mamy prawa negować jej doświadczeń i przemyśleń, nawet jeśli nie są one w pełni reprezentatywne (od tego mamy krytyczny komentarz historyków i osób, które podjęły się opracowania tej pozycji).
Dla nas, współczesnych czytelników, największą wartością Dziennika Maryli jest możliwość bezpośredniego obcowania z rzeczywistością, w której nasza bohaterka musiała funkcjonować – a jest to rzeczywistość koszmarna i przerażająca. Nie jest to praca naukowa, która powstała po latach od tragicznych wydarzeń. To naoczna relacja z samego piekła.
Życie w getcie warszawskim było koszmarem. Jego mieszkańcy każdego dnia mierzyli się z głodem, chorobami i ryzykiem przypadkowej śmierci, pozbawieni nawet cienia nadziei, że w razie ucieczki, ktokolwiek za murem im pomoże. Tragiczne losy Maryli uwiecznione w jej zapiskach cudem ocalałych z wojennej zawieruchy stanowią poruszające świadectwo ludzkiej krzywdy i przestrogę, by nigdy więcej nie dopuścić do cierpienia niewinnych.
***
Dziennik Maryli. Życie i śmierć w getcie warszawskim do kupienia na Bonito